Byrjaðu strax að undirbúa lífið eftir vinnu
Það eru margir möguleikar við að hefja töku eftirlauna. Of margir undirbúa sig seint fyrir þær breytingar sem verða þegar líður að starfslokum.
Því fyrr sem fólk byrjar að undirbúa sig því meiri er ánægjan með breytinguna. Undirbúningurinn snýr að sjálfsögðu að fjármálum en ekki gleyma að huga að heilsunni og að rækta góð tengsl við þína nánustu.
Þú hefur mikinn sveigjanleika til lífeyristöku
Þú getur byrjað að taka út þinn ævilanga lífeyri og séreignarsparnaðinn þinn frá 60 ára aldri. 67 ára er almennur viðmiðunaraldur lífeyris en þeir sem það kjósa geta hafið úttektina bæði fyrr og síðar en það hefur áhrif á greiðslurnar.
Ef þú byrjar fyrr að taka út færðu greiðslur lengur en lægri fjárhæð. Ef þú byrjar seinna, til dæmis 70 ára, færðu greiðslur í styttri tíma og því er fjárhæðin hærri.
Þú hefur marga valmöguleika við úttekt á lífeyri. Gefðu þér tíma til að kafa ofan í málin því þannig færðu meiri þekkingu og skýrari mynd til að taka afstöðu til.
Hálfur eða heill lífeyrir?
Þú getur hafið úttekt eftirlauna að hálfu eða fullu þó þú sért áfram á vinnumarkaði. Þá er mikilvægt að skoða samspil launatekna og lífeyrisgreiðslna, og áhrif þess á skattþrep. Ef þú velur að fá hálfan lífeyri greiddan mánaðarlega þarftu að vera að minnsta kosti í 50% starfshlutfalli til að fá greiðslur frá TR.
Þú heldur áfram að ávinna þér lífeyrisréttindi af launatekjum til 70 ára aldurs en eftir það er ekki greitt til lífeyrissjóðs.
Þú getur óskað eftir hálfum eða heilum lífeyri frá lífeyrissjóði frá 60 ára aldri óháð atvinnuþátttöku. Aldursmörkin eru hins vegar 65 ára fyrir hálfan eða heilan lífeyri frá TR.
Margrét Kristinsdóttir
lífeyrissvið
Það eru gömul sannindi og ný að hver er sinnar gæfu smiður og þótt við búum við opinbert velferðarkerfi og öfluga lífeyrissjóði getum við sjálf bætt miklu við lífsgæði efri áranna með fyrirhyggju og skynsemi. Mikilvægast af öllu er að draga það ekki, byrjaðu strax!
Hve mikið þarft þú?
Hvaða útgjöld lækka og hver hækka?
Lífeyri er ekki ætlað að vera jafnhár og þau laun sem þú hefur haft fyrir fullt starf. Á móti kemur að útgjöldin verða oft töluvert lægri. Hjá flestum minnkar ýmis kostnaður, til dæmis vegna barna og bíla en eykst á móti í tengslum við tómstundir, ferðalög og heilsuna.
Hefur þú sömu væntingar og maki þinn?
Hjón og sambýlisfólk hafa oft ólíkar væntingar til efri áranna. Mikilvægt er að ræða saman í tíma til að þriðja skeiðið verði sem ánægjulegast. Hvaða áhugamálum ætlið þið að sinna? Sumarbústaður eða ferðalög - kannski bæði?
Hver verður skuldastaðan?
Kostnaður vegna lána eða leigu þegar komið er á eftirlaun hefur mikil áhrif á afkomuna. Gætir þú greitt hraðar upp lánin, til dæmis með séreignarsparnaði eða tekið tímabil í að greiða aukalega inn á höfuðstólinn?
Getur þú farið í hentugra húsnæði?
Annar kostur er að minnka við sig í viðhaldsminna húsnæði. Lífeyrir og annar sparnaður verður mun drýgri ef skuldir eru litlar þegar lífeyrisaldri er náð.
Þeir sem eru á leigumarkaði ættu að kanna möguleika sína hjá félögum sem bjóða hagkvæma leigu eða kaup fyrir 50 ára og eldri.
Taktu stöðuna - hvernig standa réttindi þín?
Byrjaðu á að afla nauðsynlegra gagna til að taka upplýsta ákvörðun um lífeyristökuna:
Hvað færðu mikið á mánuði í lífeyri?
Gerðu lífeyrisáætlun á Mínum síðum miðað við þann tíma sem þú vilt gjarnan byrja að fá lífeyri.
Hverju áttu rétt á hjá TR?
Það er mikilvægt að skoða samspilið við greiðslur frá TR áður en ákvörðun er tekin um upphaf lífeyris. Kannaðu stöðu þína á www.tr.is. Ef þú getur fengið eingreiðslur hjá lífeyrissjóðum sem þú átt lítil réttindi hjá þá er hagstætt að gera það fyrst til að þær greiðslur skerði ekki greiðslur frá TR.
Geturðu unnið áfram ef þú vilt?
Sumir vinnustaðir bjóða fólki að minnka við sig vinnu í þrepum, aðrir gætu boðið breytingu á starfi. Kannaðu hver stefnan er hjá þínum launagreiðanda. Aðrir kjósa að vinna áfram í ýmis konar verktakavinnu, sem viðheldur starfsgetu og felur í sér sveigjanleika.
Hver verður staða mín ef maki fellur frá?
Lífeyrissjóðir greiða allir makalífeyri en hlutfall af réttindum maka og tímalengd makalífeyris er mjög misjöfn milli sjóða. Gott er að kynna sér réttindi til makalífeyris í þeim sjóði sem makinn hefur greitt í.
Samspil við TR
Yfir 60% af eftirlaunum sem greidd eru út mánaðarlega á Íslandi eru frá lífeyrissjóðum. Þeir sem hafa tekjur og lífeyri undir 765.431 kr. (m.v. 2024) geta sótt um lífeyri frá TR. Oft kemur það fólki á óvart að það fái greiðslur lífeyris frá TR.
Mikilvægt er að skoða reiknivél TR til að skoða samspil tekna, lífeyris og mögulegra greiðslna frá TR. Það hjálpar við að taka ákvörðun hvenær skuli byrja á lífeyri.
Séreignarsparnaður skerðir ekki greiðslur frá TR.
Tilgreind séreign skerðir greiðslur frá TR.
Frítekjumark atvinnutekna er nú 2.400.000 króna á ári eða 200.000 króna á mánuði. Þegar tekjur fara yfir þau mörk er skerðing 45% af því sem er umfram.
Hvernig sérðu fyrir þér lífið eftir vinnu?
Prófaðu að fara á Pinterest og búa til nýtt borð sem heitir "Lífið sem mig langar í". Dragðu svo inn þær myndir sem tala til þín um það sem þú vilt gera við tíma þinn þegar þú minnkar við þig vinnu eða hættir alveg að vinna. Þannig geturðu byrjað að sjá fyrir þér í hvað þú vilt eyða tímanum? Viltu eyða meiri tíma með börnum og barnabörnum? Viltu eyða meiri tíma í áhugamálin þín eða finna ný sem þú hefur alltaf viljað hafa tíma fyrir? Sjáðu fyrir þér lífið sem þig langar í.